Kleszcze w strefie klimatu umiarkowanego, w której leży Polska, występują powszechnie. To oznacza, że każdego roku – nie tylko w sezonie wakacyjnym – jesteśmy narażeni na ugryzienia. Nie są one bolesne, ale stanowią ogromne zagrożenie dla naszego zdrowia. Wszystko dlatego, że kleszcze przenoszą kleszczowe zapalenie mózgu. Choroby można uniknąć, poddając się odpowiedniemu szczepieniu profilaktycznemu, które jest w pełni bezpieczne i cechuje się wysoką skutecznością.
Co to jest odkleszczowe zapalenie mózgu?
Kleszczowe zapalenie mózgu to ciężka choroba wirusowa. Może ona skutkować poważnymi powikłaniami, które mogą znacznie obniżyć komfort życia. Mówiąc o niej, należy jasno i wyraźnie podkreślić, że dotychczas nie udało się wynaleźć na nią leku. Oznacza to, że jeśli zachorujesz, lekarz będzie mógł wdrożyć wyłącznie leczenie objawowe, które niekoniecznie musi Ci pomóc. Dlatego tak ważne jest, aby wystąpieniu choroby zapobiegać. Odpowiednie środki chroniące przed ugryzieniami kleszczy to dobry wybór. Warto jednak zdecydować się również na szczepienie.
Jak często występuje odkleszczowe zapalenie mózgu?
Prowadzone statystyki wskazują, że w Polsce każdego roku na kleszczowe zapalenie mózgu choruje od stu pięćdziesięciu do nawet dwustu osób. Blisko osiemdziesiąt procent zachorowań to osoby, które mieszkają na terenach położonych w północno – wschodniej Polsce. Większość infekcji przypada w sezonie wiosenno – letnim, stwierdza się je również jesienią. Najmniej jest ich zimą. W pozostałych rejonach globu rocznie stwierdza się około dziesięć tysięcy zachorowań. Choroba występuje głównie w północnej Azji, a także środkowej Europie.
Jakie są objawy odkleszczowego zapalenia mózgu?
Okres inkubacji choroby wynosi od siedmiu do czternastu dni. U niektórych osób jest on jednak znacznie dłuższy i trwa prawie miesiąc. Zdarza się również, że objawy pojawiają się po około czterech dniach od kontaktu z kleszczem będącym nosicielem wirusa. W początkowym okresie wirus namnaża się przede wszystkim w skórze, a także w okolicznych węzłach chłonnych. Następnie przedostaje się do naczyń krwionośnych. To właśnie za pomocą krwi rozprzestrzenia się po całym organizmie. Na tym etapie większość osób albo w ogóle nie czuje żadnych objawów, albo obserwuje u siebie te zbliżone do zwykłej infekcji podobnej do grypy. Wystąpić mogą:
- bóle głowy;
- bóle mięśni i stawów;
- katar;
- podwyższona temperatura ciała.
Typowe jest ogólne złe samopoczucie. U niektórych zakażonych pojawiają się nudności, wymioty i bóle brzucha. Objawy te określa się mianem zwiastunowych. Na ogół nie trwają one dłużej niż tydzień, po czym ustępują. To właśnie to sprawia, że większość chorych nie traktuje ich poważnie.
Po pierwszym etapie infekcji niektórzy wracają do zdrowia. U innych rozwija się jednak wtórna wiremia. Infekcja dociera do komórek śródbłonkowych znajdujących się w naczyniach w mózgu, atakuje również komórki nerwowe. Konsekwencją są objawy zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych. Jeśli infekcja będzie postępować dalej, dojdzie do zapalenia mózgu. Do objawów typowych na tym etapie choroby zalicza się:
- bóle i zawroty głowy;
- trudności z pamięcią i koncentracją uwagi;
- światłowstręt;
- oczopląs;
- nudności i wymioty;
- sztywność karku;
- drżenie kończyn;
- zaburzenia świadomości.
Charakterystyczna jest wysoka gorączka, która w większości przypadków wynosi około czterdzieści stopni. Jeśli wirus doprowadzi do zapalenia mózgu, korzeni nerwowych oraz rdzenia kręgowego, należy liczyć się z ogromnym spustoszeniem w organizmie. Może dojść również do śmierci osoby chorej. Dlatego nie należy lekceważyć ryzyka związanego z odkleszczowym zapaleniem mózgu. Skutecznego lekarstwa na tą chorobę nie ma, ale można skorzystać z profilaktyki. Szczepienia zapewniają naprawdę solidną ochronę. Pamiętaj, że śmiertelność w przypadku KZM dochodzi nawet do 2%!
Długofalowe skutki odkleszczowego zapalenia mózgu
Odkleszczowe zapalenie mózgu może poważnie wpłynąć na organizm. U wielu osób, które przeszły infekcję stwierdza się szereg powikłań, które mocno utrudniają codzienne funkcjonowanie. Zalicza się do nich między innymi:
- zaburzenia pamięci;
- trudności z koncentracją;
- uporczywe bóle głowy;
- zaburzenia czucia obwodowego.
U sporej części pacjentów pojawiają się niedowłady mięśniowe. U niektórych dolegliwości te słabną wraz z czasem, jaki upłynął od infekcji, u innych utrzymują się przez całe życie.
Dlaczego warto szczepić się na odkleszczowe zapalenie mózgu?
Odkleszczowe zapalenie mózgu to poważna choroba, której na ten moment medycyna nie potrafi wyleczyć. Wprawdzie u niektórych przemija samoistnie, nie pozostawiając żadnych poważniejszych konsekwencji, to jednak u innych może doprowadzić do śmierci. Najlepszym sposobem profilaktyki są szczepienia. Polacy mają do dyspozycji dwie szczepionki na odkleszczowe zapalenie mózgu, których skład jest podobny. Obie zaliczane są do szczepień tradycyjnych, co oznacza, że zawierają w swoim składzie inaktywowanego wirusa kleszczowego zapalenia mózgu. Dostępne są wersje odpowiednie zarówno dla dorosłych, jak i dzieci.
Pełny cykl szczepienia obejmuje podanie trzech dawek. Druga podawana jest od miesiąca do trzech po podaniu pierwszej, zaś trzecią podaje się – w zależności od szczepionki – w okresie od dziewięciu do dwunastu miesięcy lub pięciu do dwunastu miesięcy po drugiej dawce. W przypadku osób, którym zależy na szybkim uodpornieniu, druga dawka może zostać podana po upływie dwóch tygodni od pierwszej. W takim przypadku jednak ostatni zastrzyk również musi zostać przyspieszony. Podstawowy cykl szczepienia gwarantuje odporność utrzymującą się przynajmniej przez trzy lata. Ci, którzy zdecydowali się na schemat przyspieszony, nie muszą obawiać się choroby od roku do osiemnastu miesięcy. Aby podtrzymać odporność, należy poddawać się szczepieniom przypominającym.
Jeśli zdecydujesz się na szczepienie, pamiętaj, że wykonasz je w przychodni podstawowej opieki zdrowotnej. Sam zakup szczepionki nie jest refundowany. Już jednak za kwalifikację do szczepienia, którą musi wykonać lekarz, nie zapłacisz. Zastrzyk wykonywany jest domięśniowo w ramię.
Możesz również postawić na niepubliczne placówki. Do takich zalicza się między innymi Lux Med. W ofercie znajdują się szczepienia na odkleszczowe zapalenie mózgu wykonywane w różnych miastach, między innymi w Lublinie.
Koszt szczepienia na odkleszczowe zapalenie mózgu
Jak już wspomnieliśmy, szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu nie jest refundowana. To oznacza, że za sam zakup preparatu musisz zapłacić. Koszt jednej dawki waha się w większości aptek od stu do stu pięćdziesięciu złotych.
W niektórych przypadkach pracodawca ma obowiązek pokryć koszt szczepienia na kleszczowe zapalenie mózgu. Zwrot poniesionych wydatków przysługuje osobom, które w związku z wykonywanym zawodem są bardziej narażone na zakażenie. Zalicza się do nich między innymi leśników.
Kto powinien poddać się szczepieniu na odkleszczowe zapalenie mózgu?
Nie bez powodu szczepienie na kleszczowe zapalenie mózgu znalazło się na liście szczepień zalecanych w Programie Szczepień Ochronnych. Choroba, do jakiej może doprowadzić ukąszenie przez kleszcza jest bowiem naprawdę poważna, może wywołać szereg uciążliwych powikłań, a w niektórych przypadkach doprowadzić nawet do śmierci.
Specjaliści podkreślają, że szczepieniu na KZM powinni poddać się wszyscy, którzy lubią aktywnie spędzać czas. Jeśli często spacerujesz po lesie, w parku czy na łące, szczepionka chroniąca Cię przed kleszczowym zapaleniem mózgu powinna być obowiązkowa. Tyczy się to nie tylko osób dorosłych. Jeżeli Twoje dzieci również lubią tak właśnie spędzać czas, także je zaszczep. Być może uratujesz im w ten sposób nie tylko zdrowie, ale również życie.
Na poddanie się szczepieniu powinni zdecydować się:
- rolnicy;
- właściciele psów;
- miłośnicy biegania wybierający parki i inne tereny zielone;
- osoby uwielbiające piesze wycieczki;
- ci, którzy często pracują w ogrodzie.
Warto zaszczepić dziecko na KZM przed wyjazdem na obóz bądź kolonię. Specjaliści wskazują, że szczepieniu powinni poddawać się również wojskowi wykonujący swoje obowiązki na poligonach, a także funkcjonariusze Straży Granicznej oraz Straży Pożarnej. Jeśli w sezonie urlopowym wybierasz się do kraju, który zalicza jest do obszarów występowania kleszczowego zapalenia mózgu, szczepienie również jest dla Ciebie. Warto dodać, że coraz cieplejsze zimy sprawiają, że aktywność kleszczy nie ogranicza się już wyłącznie do lata i wczesnej jesieni. Dzisiaj na ugryzienia jesteśmy narażeni nawet zimą.
Czy szczepienie na odkleszczowe zapalenie mózgu jest skuteczne i bezpieczne?
Szczepionka przeciw kleszczowemu mózgu charakteryzuje się bardzo wysoką skutecznością. Szczególnie dobre wyniki udało się uzyskać w grupie osób, które nie ukończyły jeszcze sześćdziesiątego roku życia. Po jej podaniu organizm zaczyna produkować swoiste przeciwciała, które chronią przed rozwojem choroby.
Podanie drugiej dawki zapewnia skuteczność na poziomie dochodzącym nawet do dziewięćdziesięciu sześciu procent. Jeśli przyjmiesz trzy dawki, możesz cieszyć się efektywnością wynoszącą sto procent. To oznacza, że ryzyko rozwinięcia się zapalenia mózgu po ugryzieniu kleszcza jest praktycznie żadne.
Decydując się na szczepienie, pamiętaj, że podawane preparaty są zgodne ze wszystkimi obowiązującymi w naszym kraju normami bezpieczeństwa. To oznacza, że ryzyko wystąpienia powikłań po podaniu szczepionki jest naprawdę niewielkie. Nie musisz obawiać się, że doprowadzi to do wywołania infekcji, czym często straszą antyszczepionkowcy.
Oczywiście musisz liczyć się z możliwością pojawienia się miejscowego odczynu poszczepiennego. Najczęściej ma on postać obrzęku, zaczerwienienia i bolesności w miejscu, w którym wykonany został zastrzyk. U niektórych osób stwierdza się:
- stan podgorączkowy;
- ból głowy;
- ogólne osłabienie.
Są to zawsze objawy łagodne, które mogą przypominać te pojawiające się przy przeziębieniu. Nie wymagają one żadnej interwencji lekarskiej, mijają samoistnie. Na ogół występują wyłącznie po podaniu pierwszej dawki.
Tak, jak wielu innych preparatów medycznych, tak również szczepionki na kleszczowe zapalenie mózgu nie wolno podawać w przypadku stwierdzenia przeciwwskazań. Zalicza się do nich:
- reakcje uczuleniowe po podaniu innej szczepionki;
- chorobę przebiegającą z podwyższoną temperaturą ciała;
- uczulenie na substancje pomocnicze zawarte w szczepionce.
Jeśli po podaniu pierwszej dawki wystąpiła reakcja anafilaktyczna, kontynuowanie szczepienia nie jest możliwe.
Kleszczowe zapalenie mózgu to poważna choroba, która może doprowadzić nawet do śmierci. Mimo ogromnego postępu, jaki na przestrzeni wieków zrobiła medycyna, nie udało się dotychczas wynaleźć leku gwarantującego powrót do zdrowia. Dlatego tak ważna jest profilaktyka. Stosowanie środków odstraszających komary i noszenie ubrań zakrywających ciało podczas spacerów w lesie, na łące czy w ogrodzie to jednak zbyt mało, aby czuć się w pełni bezpiecznie. Rozwiązaniem jest szczepienie. Pełny cykl zapewni Ci niemalże stu procentową ochronę przed chorobą, która może zniszczyć Twoje zdrowie i zniweczyć nawet najpiękniejsze plany. Pamiętaj, że to właśnie szczepienia wyeliminowały wiele chorób, pozwalając nam tym samym żyć zdecydowanie spokojniej.
